ਸਿਖਰ ਤੋਂ ਸਾਧਾਰਣ ਤਕ

ਜਦ ਵੀ ਕਿਸੇ ਸੰਸਥਾ, ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਥਵਾ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹ ਦਾ ਆਰੰਭ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਮੁਢ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਸਮਾਜਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿਚ ਆਈ ਗਿਰਾਵਟ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਏ ਉੱਚੀ ਸੁੱਚੀ ਅਤੇ ਦੈਵੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰੀ ਬਿਰਤੀ ਦੇ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਮਨੁਖਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਜਾਂ ਇੰਝ ਕਹਿ ਲਵੋ ਕਿ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਪੀੜਾ ਲੈਕੇ ਧੁਰ ਦਰਗਾਹੋੰ ਵਰੋਸਾਏ ਕਿਸੇ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਮਨੁਖ ਨੇ ਸਮੇ ਦੀ ਚਾਲ ਤੋਂ ਕੁਝ ਵਖਰਾ ਜਾਂ ਉਲਟਾ ਕੀਤਾ ਜਿਸਨੇ ਉਸਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਨੂੰ ਸਤਰਕ ਕਰਿਆ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਇਕ ਹਾਂ ਪੱਖੀ ਸੁਧਾਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।  ਇਸ ਕ੍ਰਿਆ ਨੇ ਹੋਰ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਭੀ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਕਰਿਆ ਜਿਹੜੀਆਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਆਏ ਨਿਘਾਰ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਤਾਂ ਸਨ ਪਰ ਇੱਕਲੇ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦਾ ਹਿਆ ਨਹੀਂ ਰਖਦੀਆਂ ਸਨ। ਧੁਰੋਂ ਜਾਗੀ ਹੋਈ ਰੂਹ ਨੇ ਹੋਰਨਾ ਨੂੰ ਜਗਾਇਆ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਹੁਣ ਇਕ ਰੂਪ ਹੋਕੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਲਗ ਗਈਆਂ। ਇਹ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਫਿਰ ਇਕ ਲਹਿਰ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਗਈ ਜਿਸਨੇ ਅਗੋਂ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਲੁਕਾਈ ਨੂੰ ਕਲਹ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਕੇ ਆਤਮਿਕ ਸੁਖ ਮਾਨਣ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਦਿੱਤਾ।

ਕਾਲਾਂਤਰ ਵਿਚ ਐਸੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹ ਫਿਰ ਇਕ ਰਸਮੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਆਮ ਕਰਕੇ ਇਹ ਰੂਪਾਂਤਰਨ ਐਸੀ ਸਮਾਜਿਕ ਅਥਵਾ ਧਾਰਮਿਕ ਲਹਿਰ ਦੇ ਕਾਰਕ ਸਖਸ਼ੀਅਤ ਦੇ ਜੀਵਨਕਾਲ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੋਂਦਾ ਕਿਓੰਕੇ ਓਹ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸਨ ਅਤੇ ਰਸਮੀ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਕਰਮ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਮੰਨਦੀਆਂ ਸਨ।

ਜਿਹੜੇ ਮਨ ਮੇਲੀਆਂ ਨੇ ਮਿਲਕੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰੀ ਸੀ ਓਹਨਾ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਾਂਝਾ ਸੀ ਜਾਂ ਫਿਰ ਇਕਠਿਆਂ ਸੇਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਇਕ ਸੁਰ ਹੋ ਗਏ।  ਕਾਲਾਂਤਰ ਵਿਚ ਜਿਹੜੇ ਹੋਰ ਪਿਆਰ ਵਾਲੇ ਜੁੜਦੇ ਗਏ ਓਹ ਭੀ ਉਸ ਇਕਸੁਰਤਾ ਵਿਚ ਪਰੋਏ ਗਏ ਅਤੇ ਸਮੂਹ ਵਿਚ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਦਿੱਸਦੇ ਹਨ। ਕਿਓਂ ਜੋ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਕਰਤਵ ਭੀ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਹੋਂਦੇ ਹਨ।  ਐਸੀ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਆਈ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਅਤੇ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਖੜੋਤ ਨੂੰ ਹੂਲਨਾ ਦੇਕੇ ਨਵੀਂ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਂਦੀ ਜਿਸਦਾ ਉਸ ਸਮਾਜਿਕ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚ ਬੜਾ ਹੀ ਹਾਂ ਪੱਖੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਗੋਚਰ ਪ੍ਰਤਖ ਹੋਇਆ।
ਐਸੀਆਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਇਕ ਸਮਾਨਤਾ ਇਹ ਰਹੀ ਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਅਰੰਭਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਵਾਲੇ ਪੱਖ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਭੀ ਅਪਣਾਇਆ। ਕਾਲਾਂਤਰ ਵਿਚ ਜੁੜੇ ਕਈਆਂ ਨੇ ਅਰੰਭਕ ਦੌਰ ਵਿਚ ਸਿਰਜੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਥਵਾ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਨਾਲੋਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਓਸ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਨੂੰ ਜਿਆਦਾ ਤਰਜੀਹ ਦੇਣੀ ਕਰੀ ਕਿਓਂਕਿ ਇਹ ਗੁਣ ਜਾਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਕਮਾਉਣਾ ਸੌਖਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੂਹ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਹਿਚਾਨ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਭੀ।
ਜਿਹੜੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਥਵਾ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਰਜ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਆਦਰਸ਼ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੀ ਮੁਢਲੀ ਪਹਿਚਾਨ ਸਨ ਓਹ ਆਮ ਕਰਕੇ ਜਮਾਤੀ ਕਰਮ ਹੋਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪਹਿਚਾਣ ਨੂੰ ਓਹਲੇ ਰਖਕੇ ਸੁਮੱਚੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਭਲਾਈ ਮੁਖ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਹਉ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਹੋਇਆ ? ਪਰ ਆਪਣੀ ਅਹੰ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਇਕ ਯੋਧੇ ਦਾ ਹੀ ਕੰਮ ਹੈ!!

 "ਨਾਨਕ ਸੋ ਸੂਰਾ ਵਰੀਆਮੁ ਜਿਨਿ ਵਿਚਹੁ ਦੁਸਟੁ ਅਹੰਕਰਣੁ ਮਾਰਿਆ ॥"

ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਐਸੀ ਹਰ ਇਕ ਜਮਾਤ ਜਾਂ ਜਥੇਬੰਦੀ ਵਿਚ ਕਰਮ ਨਾਲੋਂ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਵਧਦੀ ਗਈ ਅਤੇ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿੜਤਾ ਯੋਗਤਾ ਦੀ ਲਖਾਇਕ। ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਬੌਧਿਕਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਸ ਦੇਖਾ ਦੇਖੀ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਦਾ ਅਨੁਸਰਣ ਹੀ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਵਿਚਾਰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਭੀ ਸਮੂਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਮਾ ਪਾਕੇ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਐਨੀ ਵਧਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਜਮਾਤ ਦੀ ਮੁਢਲੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਕੋਈ ਹੇਚ ਗੁਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੇਕਰ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਬੌਧਿਕਤਾ ਅਥਵਾ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੋਵੇ। ਹਰ ਵਿਚਾਰਵਾਨ ਮਨੁਖ ਸੁਤੇ ਸਿਧ ਹੀ ਸਾਦਗੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਰ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਗੈਰ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਜਾਂ ਛੋਹ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।  ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਜਦੋਂ ਜੀਵਨ ਵਿਚੋਂ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਅਭਾਵ ਹੋ ਜਾਏ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਸ਼ੈਲੀ ਰਹਿ ਜਾਏ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਚ ਕਠੋਰਤਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਨੇੜਲਿਆਂ ਨੂੰ ਭੀ ਦੂਰ ਕਰ ਦੇਂਦੀ ਹੈ।

ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਫੋਕੀ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਜਮਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਧਾਰਨਤਾ ਵਲ ਧਕੇਲਦੀ ਹੈ। ਸਿਖਰ ਤੋਂ ਸਧਾਰਨ ਤਕ ਦਾ ਸਫਰ ਨਿਵਾਣ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਗਤੀ ਭੀ ਬੜੀ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਹੈ।  ਹੋਂਦਾ ਕੁਝ ਇੰਝ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਕਿਸੇ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਹੀ ਉਸਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ ਭੀ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।  ਇਸ ਮੁਕਾਮ ਤੇ ਉਸ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਦੋਏਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵੱਜੋਂ ਵਿਚਾਰਵਾਨ ਜਮਾਤੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘਟਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਂਦੀ ਹੈ।  ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਸਿੱਧਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕੇਵਲ ਫੋਕੀ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਸਾਧਾਰਣ ਹੈ ਅਤੇ ਓਹ ਸਾਧਾਰਨਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਇਕ ਹੋਰ ਵਿਡੰਬਣਾ ਕਿ ਆਮ ਕਰਕੇ ਮਨੁਖ ਆਪਣੇ ਨਾਲੋਂ ਵਧ ਸਿਆਣੇ ਤੋਂ  ਭੈ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਓਂ ਜੋ ਓਹ ਸਿਆਣਪ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਵਿਚ ਛੋਟਾ ਦਿਖਦਾ ਹੈ।  ਏਹੋ ਅੰਦਰਲਾ ਡਰ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੁਆਲੇ ਸਾਧਾਰਨਤਾ ਦੀ ਵਾੜ ਖੜੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਐਸਾ ਹੀ ਵਰਤਾਰਾ ਉਸ ਜਮਾਤ ਨਾਲ ਭੀ ਹੋਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕੇਵਲ ਫੋਕੀ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੰਝ ਕਰਨ ਲਈ ਫੋਕੀ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਦਿੜਤਾ, ਸਹੀ ਮਾਇਨੇ ਵਿਚ ਕਟੜਤਾ, ਨੂੰ ਜਮਾਤ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵੀਚਾਰ ਚੁਪ ਹੋਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫੋਕੀ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਬੜਬੋਲੀ।  
ਵਿਚਾਰ ਰੋਲ ਖਚੋਲੇ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੰਝ ਉਸ ਉਚੇਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਥਵਾ ਧਾਰਮਿਕ ਉਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਜਿੱਥੋਂ ਜਮਾਤ ਦਾ ਮੁਢ ਬਣਿਆ ਸੀ ਉਸਤੇ ਕੇਵਲ ਫੋਕੀ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹਾਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।  ਵਿਚਾਰਵਾਨ ਜੋ ਸਾਧਾਰਨਤਾ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਮੇ ਤੇ ਠੱਲ ਨਹੀਂ ਸਕੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬੜਬੋਲਾਂ ਤੋਂ ਕਿਨਾਰਾ ਕਰਕੇ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਓਹ ਹੁਣ ਉਡੀਕ ਕਰਨ ਲਗੇ ਐਸੇ ਧੁਰ ਦਰਗਾਹੋੰ ਵਰੋਸਾਏ ਆਤਮ ਦਰਸ਼ੀ ਨੂੰ ਜੋ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸਤਾ ਵਿਚੋਂ ਕਢ ਕੇ ਆਤਮਿਕ ਸੁਖ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋਵੇ।

Note :- 
ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੂੰ ਉਪਰ ਪੜੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿਚ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਸੰਗਤ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਓਹ ਆਮ ਕਰਕੇ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ, ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਹੋਂਦੀ ਲਗੇਗੀ।  ਪਰ ਲਿਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿਸੇ ਸੰਸਥਾ ਵਿਸੇਸ਼ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਕੇ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ।  ਕੋਈ ਭੀ ਸਮਾਨਤਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਗਲ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਜਿਸ ਧਾਰਮਿਕ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੂਹ ਵਿਚ ਆਪਜੀ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਹੋ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਓਹ ਮੁਢਲੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਥਿੜਕ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇ ਰਹਿੰਦੇ ਇਸ ਢਹਿੰਦੀਕਲਾ ਨੂੰ ਠ੍ਹਲ ਪਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।  

What drives Vismaad

What drives Vismaad

I am often asked this question by admirers of Vismaad movies who experience apathy of the Sikh leaders, Gurdwara Managements and Sikhs in general within their communities while trying to sell DVDs, organize movie shows or a fundraiser for ongoing projects. It is a no brainer for our caring friends to deduce, from their personal experience in a limited Gurdwara catchment area, the daunting task to keep afloat for 10+ years. 

Painting by 3.5 years old boy
inspired by Banda Singh Bahadur

During the decade in service of Sikh Panth Vismaad has seen exit of two Promoter-Directors, many team members and constant churn of volunteers and supporters. Most of them tired fighting a never ending war, a constant challenge of surviving on month to month basis. In so many years we don't remember an instance when Vismaad was sitting comfortable with a cover of few months. However thanks to Waheguru ji, not a single month passed when salaries were not paid.

Many a times I to got overwhelmed with dispiriting situations. But then by some divine providence something would happen to lift the sagging morale and start believing in importance of keep trying and not to give up. One such reason, which remains one major driving force for Vismaad, is personal experiences parents share of how their kids benefitted watching Vismaad movies.

This time I visited friends and supporters in 17 North American cities in 25 days; covering distances with truck rides, courtesy & rental cars, buses, trains and flights. Earlier some friends had commented on futility of these travels and advised to learn tricks from successful models to create buzz and make profit from our movie projects. My 27 days in North America been a mix of gloom and exhilaration in equal proportions

• Many didn't reply repeated phone and emails
• Some responded but were not welcoming
• One Saturday afternoon, somewhere only a single invitee turned up for the presentation
• Few advised to cut down on parchar activities and focus on growing the IT business
• At places funds raised didn't justify the travel expenses incurred

But there were equal, if not more, number of reasons to be jubilant

• My friend is not dejected by single turnout at presentation meeting and is trying to open doors for Vismaad with some multi-millionaires he knows
• Another bhenji is calling her group of friends to support Vismaad
• A young girl at a Gurdwara asked me to autograph her Punjabi text book
• A very loving friend took a day off, took me on a long nature walk and handed few checks too
• Gursikhs at another city brainstormed past midnight, two days on trot, to find a solution to Vismaad's woes
• Once, when stranded, a veerji drove 100+ miles after work to bring me home

While all this was happening a message appeared in my inbox the other day which lifted the spirits to new highs and at the same time made this head bow in deep gratitude to Waheguru. 

I copy that message verbatim and request you to advise if stopping Vismaad is an option?

Message from Tejinder Kaur, Brampton:

"Wjkk Wjkf veer Ji, Thank you for making all the Sikh history videos such as sahibzadey, baba banda singh...etc. I really don't have words to commend your work. I have two children, a 3.5 and 1.5 years old so we watch sahibzadey and baba banda singh everyday at least three or four times. Both of my children can even recite the dialogues now from both movies. As an adult I watch the videos with them and I can tell you every time I watch it, I get same love for sahibzadeys and do barang baar namaskaar (ਬਾਰੰ ਬਾਰ ਨਮਸਕਾਰ ) in their charns (ਚਰਨ). I love each and every dialogue for both movies. 

Every dialogue is so unique and intriguing that really touches your heart, for example

when mata Ji is preparing sahibzadays for shaheedi...wah... What a Sikhi Spirit represented in her character. I learn everyday from the movies. My kids know all the shabads from the movies such as bhai taaru singh Ji ...moo lalan seo preet bani...is their favourite and I often hear him playing with his toys and singing the shabads from the movies. I do ardas to waheguru jis charna that you get inspired to lead other projects to spread love for sikhi in any type of media form. We have bought all the movies and truly support your efforts. 

When you come to Toronto next time, maybe we can meet you personally and thank you for the great gift you have given to us. Our kids don't want to wear pants, he wants to dress up like baba banda singh in chola and he doesn't want to colour any pictures but wants to make projects like baba banda singh and make shashters. So we are learning a lot and thank you once again.  

Your sister ...Tajinder Kaur"

pic is all the Singh's with baba banda singh... bhai baaj singh bhai kahan singh bhai binod singh bhai ran singh bhai daya singh

ਅਭੁੱਲ ਵੈਸਾਖੀ ਸਮਾਗਮ !

ਅਭੁੱਲ ਵੈਸਾਖੀ ਸਮਾਗਮ !

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਅਪਾਰ ਰਹਿਮਤ ਨਾਲ ਐਂਤਕੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅਖੰਡ ਕੀਰਤਨ ਰੈਣਸਬਾਈ ਸਮਗਾਮ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਮਿਲਿਆ। ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀਵਾਨ ਅਸਥਾਨ ਵਿਚ ਸੰਗਤਾਂ ਦਾ ਹੜ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।  ਉਸਤੋਂ ਭੀ ਅਲੋਕਿਕ ਵਰਤਾਰਾ ਸਾਰੀ ਸੰਗਤ ਦਾ ਗੁਰੂ ਕੇ ਕੀਰਤਨੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਦੀ ਉਸਤਤ ਉੱਚੀ ਸੁਰ ਵਿਚ ਇਕਰਸ ਗਾਉਣਾ ।  ਅਗੰਮੀ ਹੁਲਾਰੇ ਸੁਰਤ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਮੁੜ ਮੁੜ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਸੀ।

2015 ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਰੈਣਸਬਾਈ ਸਮਗਾਮ ਦੇ ਅਲੋਕਿਕ ਦਰਸ਼ਨ 

ਐਧਰ ਕੀਰਤਨ ਦੀਆਂ ਧੁਨੀਆਂ ਉਮੜ ਉਮੜ ਆਉਂਦੀਆਂ ਓਧਰ ਇਕ੍ਕ੍ਤੀਹ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਮਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਸਮਾਦ ਵਿਚ ਲੈ ਲੈ ਜਾਂਦੀਆਂ।  ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀਆਂ ਨੇ ਸੰਜੋਗ ਐਸਾ ਬਣਾਇਆ ਕਿ ਕੀਰਤਨ ਦੀਵਾਨ ਵਿਚ ਲਗਭਗ ਉਸੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਚੌਂਕੜੇ ਲੁਆਏ ਜਿਥੇ ਉਸ ਅਭੁਲ ਵੈਸਾਖੀ ਦੀ ਯਾਦਾਂ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।

ਤਦ ਮੈਂ ਪਟਿਆਲਾ ਆਪਣੀ ਮਾਸੀਜੀ ਕੋਲ ਰਹਿੰਦੀਆਂ B.Sc. ਦੀ ਪੜਾਈ ਕਰਦਾ ਸੀ।  ਬਾਕੀ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਧਨਬਾਦ (ਬਿਹਾਰ) ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।  ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਚੰਗੇ ਨਹੀ ਸਨ ਅਤੇ ਰਾਤ ਦਾ ਕਰਫਿਊ ਜਿਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅੰਗ ਹੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਪੱਕਾ ਨੇਮ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਦੁਖਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਰਹਿਰਾਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਰਤਨ ਚੌਂਕੀ ਦੀ ਹਾਜਰੀ ਭਰਨਾ ਹੋਦਾ ਸੀ।  ਅਸੀਂ ਅਠ ਦਸ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੁਲੇ ਵਿਚ ਬੈਠਣਾ। ਸਾਰੇ ਹੀ ਸਿੰਘ ਕਿਰਤੀ ਸਨ, ਮੈਂ ਹੀ ਇਕਲਾ ਪਾੜ੍ਹਾ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਨਿੱਕਾ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਬੜਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ।

1984 ਦੇ ਵੈਸਾਖੀ ਸਮਾਗਮ ਆ ਗਏ। ਦੁਖਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਵਾਲੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਹੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸਮਗਾਮ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕਰ ਲਈਆਂ ਪਰ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਮਾਸੀਜੀ ਮੈਨੂੰ ਸਮਾਗਮ ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ। ਪਿਤਾਜੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਕਿਰਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਾਰਾ ਬਚਪਨ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੀ ਬੀਤਿਆ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਰਹਿਕੇ ਭੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਰਹਿਣਾ ਮਨ ਨੂੰ ਉਦਾਸ ਕਰੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਵੇਦਨਾ ਵਿਚ ਇਕ ਲੇਖ "ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਇਸ਼ਨਾਨ" ਭੀ ਸੂਰਾ ਪਤ੍ਰਿਕਾ ਨੂੰ ਲਿਖ ਘਲਿਆ ਜਿਹੜਾ ਮਈ 1984 ਦੇ ਅੰਕ ਵਿਚ ਛਪ ਵੀ ਗਿਆ।

ਖੈਰ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੇਮ ਅਨੁਸਾਰ ਦੁਖਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਗਿਆ।  ਸਾਡੇ ਰੋਜ ਦੇ ਨੀਅਤ ਸਥਾਨ ਤੇ ਅੱਜ ਕੋਈ ਭੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ।  ਮਨ ਹੋਰ ਭੀ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਸਾਥੀ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦਿਆਂ ਦੇ ਚਿਤ੍ਰ ਵੀਚਾਰ ਵਿਚ ਪਰਤਖ ਹੋ ਹੋ ਜਾਣ।  ਇੰਝ ਹੀ ਕੀਰਤਨ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਕੇ ਜਦ ਉਠਿਆ ਤਾਂ ਸਾਮਨੇ ਭਾਈ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ।

ਗੁਰਮੁਖ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਭਾਈ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ (ਸ਼ਹੀਦ)

ਭਾਈ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬੜੇ ਹੀ ਪਿਆਰੇ ਸਿੰਘ ਸਨ।  ਆਪ ਜੀ ਰੇਲਵੇ ਪੁਲੀਸ ਵਿਚ ਛੋਟੇ ਥਾਨੇਦਾਰ ਸਨ ਪਰ ਜੀਵਨ, ਚਿੱਕੜ ਵਿਚ ਕਮਲ ਦੀ ਨਿਆਈਂ, ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਰਮਲ ਤੇ ਗੁਰਮਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਇਆ ਹੋਇਆ।  ਛੇ ਫੁਟ ਤੋਂ ਉਪਰ ਕਦ, ਗੁੰਦਵਾਂ ਸ਼ਰੀਰ ਅਤੇ ਗੋਰਾ ਨਿਛੋਹ ਹਸੂੰ ਹਸੂੰ ਕਰਦਾ ਚਿਹਰਾ ਮਨ ਨੂੰ ਮੋਹ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਤਬੀਅਤ ਦੇ ਮਲਿਕ ਸਨ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਜੀ।  ਮੈਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੀ ਪੁਛਦੇ "ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਸਮਾਗਮ ਤੇ ਨਹੀਂ ਗਏ?" ਜਦ ਮੈਂ ਦਸਿਆ ਕਿ ਮਾਸੀਜੀ ਐਸੇ ਸਮੇ ਵਿਚ ਭੇਜਣ ਦਾ ਫਿਕਰ ਕਰਦੇ ਨੇ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀ ਜਾ ਸਕਦਾ।  ਅਗੋਂ ਕਹਿੰਦੇ "ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦੇਣਗੇ?" ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਹਾਡੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਤੇ ਆਗਿਆ ਮਿਲ ਜਾਏ।  ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਹ ਕਿਹਕੇ ਕਿ ਤਿਆਰੀ ਕਰੋ ਮੈਂ ਆਉਂਦਾ ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਸਾਇਕਿਲ ਤੇ ਵਾਹੋ ਧਾਹੀ ਨਿਕਲ ਗਏ।

ਮੈਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਸਮਾਗਮ ਦੀ ਹਾਜਰੀਆਂ ਭਰਨ ਦੀ ਨਵੀਂ ਨਵੀਂ ਜਾਗੀ ਉਮੀਦ ਨਾਲ ਖੀਵਾ ਹੋਇਆ ਪਤਾ ਨਹੀੰ ਲਗਾ ਕਦੋਂ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।  ਘਰਦਿਆਂ ਤੋਂ ਅਪੋਛਲੇ ਇਕ ਝੋਲੇ ਵਿਚ ਜੋੜੀ ਵਸਤਰਾਂ ਦੀ ਪਾਕੇ ਲਗਾ ਵੀਰਜੀ ਦਾ ਇੰਤਜਾਰ ਕਰਨ। ਮੁੜ ਮੁੜ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਦੇਖਦਿਆਂ ਦੇਖਦਿਆਂ ਰਾਤ ਦਾ ਕਰਫਿਊ ਭੀ ਲਾਗੂ ਹੋ ਗਿਆ।  ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਆਸ ਟੁਟਣ ਲੱਗੀ ਭਾਈ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੜਕਾਇਆ।  ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਵਰਦੀ ਵਿਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਦੇਖਕੇ ਘਰਦੇ ਹੈਰਾਨ ਸਨ ਉਪਰੋਂ ਓਹਨਾਂ ਮੇਰੇ ਵਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਕਿ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲੈ ਜਾਣ ਲਈ ਆਏ ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਛੇਤੀ ਪਛਾਣ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਸਮਾਗਮ ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਮਿਲ ਗਈ।

ਭਾਈ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ  ਮੈਨੂੰ ਸਾਇਕਲ ਦੇ ਪਿਛੇ ਬਿਠਾਇਆ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਲੈ ਤੁਰੇ। ਮੈਨੂੰ ਉਤਾਰਕੇ "ਮੈਂ ਆਇਆ" ਕਹਿਕੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਬਾਹਰੋਂ ਹੀ ਫੇਰ ਮੁੜ ਗਏ। ਜਦ ਮੈਂ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਦੇਖਿਆ 4-5 ਸਿੰਘ ਸਿੰਘਣੀਆ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਆਏ ਬੈਠੇ ਸੀ। ਫਤਿਹ ਬੁਲਾਈ ਤੇ ਸੁਖਸਾਂਦ ਕੀਤਿਆਂ ਪਤਾ ਲਗਿਆ ਕਿ ਓਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਇਕ ਇਕ ਕਰਕੇ ਘਰੋਂ ਘਰੀਂ ਜਾਕੇ ਸਾਇਕਲ ਤੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਲਿਆਏ ਸਨ। ਕਿਓਂਕਿ ਰਾਤ ਕਰਫਿਊ ਲਗ ਚੁਕਾ ਸੀ, ਅਸੀਂ ਆਪ ਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਕਦੇ, ਇਸ ਲਈ ਭਾਈ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਰੀ ਬਾਰੀ ਸਭ ਦੇ ਘਰ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸਾਇਕਲ ਦੇ ਡੰਡੇ ਜਾਂ ਕੈਰੀਅਰ ਤੇ ਬੈਠਾ ਕੇ ਸਭ ਨੂੰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤਕ ਲਿਆਏ। ਮੈਨੂੰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਛਡਕੇ ਵੀਰ ਹੋਰੀਂ ਆਖਰੀ ਗੇੜੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਲੈਣ ਕੜਾਹ ਵਾਲੇ ਚੌਕ ਤਕ ਗਏ।
ਧੰਨ ਗੁਰਸਿਖੀ !! ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਕੇ ਸਿੱਖ !!!

ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚਣਾ ਅਤੇ ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਲਾਹੇ

ਕੁਝ ਚਿਰ ਬਾਅਦ ਟ੍ਰੇਨ ਆ ਗਈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਰਾਜਪੁਰੇ ਪਹੁੰਚੇ ਓਥੋਂ ਗੱਡੀ ਬਦਲਕੇ ਸਵੇਰੇ ਸਵੇਰੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚ ਗਏ

। ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਦਰ ਤੇ ਨਤਮਸਤਕ ਹੋਏ। ਫੇਰ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਦੀਆਂ ਹਾਜਰੀਆਂ ਭਰੀਆਂ। ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਸਮੂਹ ਵਿਚ ਬੇਅੰਤ ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀਵਾਨ ਅਸਥਾਨ ਤੇ ਧਰਮ ਜੁਧ ਮੋਰਚੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਆਈਆਂ ਸੰਗਤਾ ਦਾ ਹੜ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨਿਵਾਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਜੂਝ ਰਹੇ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨਿਵਾਸ ਵਿਖੇ ਮਿਠਾਈ ਛਕਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ, ਸ਼ਾਇਦ ਭਾਈ ਸੁਲਖਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ ਹੋਏ ਸਨ।
ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਗਾ ਕਦੋਂ ਦਿਨ ਬਤੀਤ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਰੈਨਸਬਾਈ ਕੀਰਤਨ ਆਰੰਭ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਮੈਂ ਭੀ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਬਾਕੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ 

ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ. 

ਬੈਸਾਖੀ 1984 ਰੈਣਸਬਾਈ ਕੀਰਤਨ: ਇਕ ਅਦਭੁਤ ਯਾਦਗਾਰ 

1984 ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਰੈਣਸਬਾਈ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ 

ਓਹ ਇਕ ਅਲੌਕਿਕ ਰੈਣ ਸਬਾਈ ਕੀਰਤਨ ਸਮਾਗਮ ਸੀ, ਦੀਵਾਨ ਅਸਥਾਨ ਸੰਗਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸੱਜੇ, ਕੀਰਤਨੀਆਂ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠੇ ਸੀ।  ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਜੁੜੇ ਸੂਰਬੀਰ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਜਥੇ ਇਕ ਇਕ ਕਰਕੇ ਸਮਾਗਮ ਅਸਥਾਨ ਤੇ ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰੇ ਆ ਰਹੇ ਸੀ।  ਸਭਨਾਂ ਦੀ ਆਭਾ ਦੇਖਿਆਂ ਹੀ ਬਣਦੀ ਸੀ।  ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਸਿੰਘ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਥੋੜਾ ਹੀ ਅਗੇ ਅਡੋਲ ਚੌਕੜੇ ਮਾਰਕੇ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਸੀ।  ਓਹਨਾਂ ਯੋਧਿਆਂ ਦੇ ਕੇਸਰੀ ਖਾਲਸਾਈ ਦੁਮਾਲਿਆਂ ਵਾਲੀ ਦਿਖ ਮਨ ਨੂੰ ਮੋਹ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਸੀ।  

ਦਾਰਜੀ ਭਾਈ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤਲਵਾੜਾ,  ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬੀਬੀ ਦਲਜੀਤ ਕੌਰ ਜੀ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾ ਨੇ ਅਨੰਦਮਈ ਕੀਰਤਨ ਨਾਲ ਵਿਸਮਾਦੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸਿਰਜ ਦਿਤਾ।  ਫਿਰ ਸਮਾ ਆਇਆ ਜਦ ਦੂਲਾ ਵੀਰਜੀ ਕੀਰਤਨ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਆਏ।  ਭਾਈ ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘ ਜੀ ਜੋੜੀ ਤੇ ਸਾਥ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ।  ਅਗਲੇ ਲਗਭਗ ਡੇਢ ਘੰਟੇ ਤਕ ਅਜਬ ਕਲਾ ਵਰਤੀ। ਕੀਰਤਨ ਅਤੇ ਸਿਮਰਨ ਦੀਆਂ ਵਿਸਮਾਦੀ ਧੁਨੀਆਂ ਨਾਲ ਮਾਨੋ ਸਾਰੀ ਸੰਗਤ ਸਚਖੰਡੀ  ਮੰਡਲਾਂ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਨ ਰਹੀ ਸੀ।  

• ਸਾਚੀ ਪ੍ਰੀਤਿ ਹਮ ਤੁਮ ਸਿਉ ਜੋਰੀ ॥
• ਜਿਉ ਮਛੁਲੀ ਬਿਨੁ ਪਾਣੀਐ ਕਿਉ ਜੀਵਣੁ ਪਾਵੈ ॥
• ਮੋਹਿ ਮਛੁਲੀ ਤੁਮ ਨੀਰ ਤੁਝ ਬਿਨੁ ਕਿਉ ਸਰੈ ॥
• ਰੈਨਿ ਬਬੀਹਾ ਬੋਲਿਓ ਮੇਰੀ ਮਾਈ ॥
• ਸਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਤਜਿ ਨੀਦ ਕਿਉ ਆਈ ॥
• ਇਸੁ ਗ੍ਰਿਹ ਮਹਿ ਕੋਈ ਜਾਗਤੁ ਰਹੈ ॥

ਇਕ ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਨਾਲ ਗੁਰਮੰਤਰ ਦੀ ਧੁਨੀਆਂ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤਕ ਵਿੰਨ੍ਹਦੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ।  ਜਦ ਵੀਰਜੀ ਨੇ "ਸਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਤਜਿ ਨੀਦ ਕਿਉ ਆਈ ॥" ਸ਼ਬਦ ਅਰੰਭਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦਾ ਨਜਾਰਾ ਅੱਜ ਭੀ ਅਖਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪ੍ਰਤਖ ਹੋਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸ਼ਰੀਰ ਥੱਕ ਕੇ ਲੰਮੇ ਪੈ ਗਏ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਗਾਇਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਦੋ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੇ ਸਿੰਘ ਸਮੇਤ ਅਗਨ ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਉਠ ਖੋਲਤੇ, ਨਾਲ ਨਾਲ ਸ਼ਬਦ ਗਾਉਂਦੇ ਜਾਣ ਅਤੇ ਲੰਮੇ ਪਿਆਂ ਨੂੰ ਉਠਾਲੀ ਜਾਣ। ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਕੀਰਤਨ ਵਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਕੇ ਢਿੱਲੇ ਪਿਆਂ ਨੂੰ ਗਾਇਨ ਹੋ ਰਹੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ ਜੋੜੀ ਜਾਣ। ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਲਿਖਦਿਆਂ ਇਕੀਹ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਓਹ ਨਜਾਰਾ ਮੈਂ ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰਤਖ ਅਤੇ ਸਜੀਵ ਦੇਖ ਰਿਹਾਂ ਹਾਂ ਓਹ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਵਿਚ ਆਉਣਾ ਔਖਾ ਹੈ।  ਕੈਸੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਸਿੰਘ ਸਨ!! ਆਪ ਤਾਂ ਕੀਰਤਨ ਦਾ ਰਸ ਮਾਣ ਹੀ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਐਨੇ ਸੁਚੇਤ ਸਨ ਕਿ ਹੋਰਨਾ ਨੂੰ ਭੀ ਸਾਵਧਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। 

1984 ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਰੈਣਸਬਾਈ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ 

ਰੈਣਸਬਾਈ ਕੀਰਤਨ ਸਮਾਗਮ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਿਨੇ ਥੋੜਾ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀਆਂ ਹਾਜਰੀਆਂ ਭਰੀਆਂ।  ਅੰਦਰ ਬੈਠਣ ਨੂੰ ਥਾਂ ਨਾ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਬਾਹਰ ਬੈਠ ਕੇ ਕੀਰਤਨ ਸਰਵਣ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ ਕਿ ਕੀ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਬੱਬਰ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਇਕ ਜੱਥਾ ਸਮੇਤ ਜਥੇਦਾਰ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਨਤਮਸਤਕ ਹੋਣ ਲਈ ਆਏ। ਐਸੀ ਖੇਡ ਬਣੀ ਕਿ ਓਹ ਸਾਰੇ ਹੀ ਸਿੰਘ ਐਨ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਕੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋ ਗਏ।  ਓਹਨਾਂ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਦੇਖ ਮਨ ਖੀਵਾ ਹੋਈ ਜਾਵੇ।

ਉਸ ਰਾਤ ਵੀਰ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮੁੜ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਰੇਲ ਰਾਹੀਂ ਪਟਿਆਲੇ ਲੈ ਆਏ।  ਥੋੜਾ ਹੀ ਸਮੇ ਬਾਅਦ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਹਮਲਾ ਹੋਗਿਆ।  ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਈ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸਹਾਦਤ ਦੀ ਖਬਰ ਆਈ ਮੁੜ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਰਫਿਊ ਲਗ ਗਿਆ। 3-4 ਜੂਨ ਦੀ ਰਾਤ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਦੁਖਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਜਾਲਿਮ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਫੌਜੀ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।  ਓਹ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਅਸੀਂ ਛਤ ਤੇ ਬੈਠਕੇ ਗੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਤੋਪ ਦੀ ਅਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਚਾੰਦਮਾਰੀ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਕੱਟੀ।  ਕਦੇ ਐਧਰ ਦੁਖਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਅੰਦਰ ਘਿਰਿਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਵਲ ਖਿਆਲ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਕਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਹੋ ਰਹੀ ਅਨਹੋਣੀ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਅਸਿਹ ਪੀੜਾ ਨਾਲ ਬੇਹਾਲ ਕਰ ਜਾਵੇ। ਮੁੜ ਮੁੜ ਧਿਆਨ ਓਹਨਾ ਜੋਧਿਆਂ ਵਲ ਜਾਵੇ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਾਲੀ ਚਾਲੀ ਕੁ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੇਖ ਦੇਖ ਕੇ ਹਿਰਦਾ ਅਗੰਮੀ ਖੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਕਰਫਿਊ ਦੇ ਘਿਰੇ, ਆਪਣੀ ਘਰ ਦੀ ਚਾਰ ਦੀਵਾਰੀ ਅੰਦਰ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਅਗੇ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੀ ਚੜਦੀਕਲਾ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਤੋਂ ਵਧ ਕੁਝ ਕਰ ਵੀ ਨਹੀੰ ਸਕਦੇ ਸੀ।

ਭਾਈ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਬਾਵਜ਼ੂਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਏ। ਕਾਫੀ ਚਿਰ ਗੁਪਤ ਵਰਤਦੇ ਰਹੇ ਪਰ ਮੁੜ ਭੇਤ ਖੁਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਹੋ ਗਏ।  ਕੁਝ ਚਿਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਰਹੇ ਫਿਰ ਜਮਾਨਤ ਤੇ ਰਿਹਾ ਹੋਕੇ ਆ ਗਏ। ਇਕ ਦਿਨ ਆਪਣੀ ਸਿੰਘਣੀ ਨਾਲ ਸਾਇਕਲ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਦੁਖਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਨੇਮ ਅਨੁਸਾਰ ਹਾਜਰੀ ਭਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲੀ ਬਿਲੀਆਂ ਨੇ ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਬਸ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਅਗੇ ਰੇਲਵੇ ਫਾਟਕ ਲੰਘਦਿਆਂ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿਤਾ।  ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਸਮੂਹ ਅੰਦਰ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ ਸਨ ਓਹ ਵੀ ਸਾਰੇ ਪੰਥ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਚੜੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕੁਝ ਸਮਾ ਪਾਕੇ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਦੇ ਜਾਮ ਪੀਕੇ ਕੌਮੀ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਖੂਨ ਨਾਲ ਸਿੰਜ ਕੇ ਪੂਰੀ ਪਾ ਗਏ।